بررسی ساختار گرایش های موضوعی مقالات تألیفی فارسی و انگلیسی حوزه سازماندهی اطلاعات از طریق تحلیل عنوان، چکیده و کلیدواژه ها؛ وزن دهی و تحلیل هم رخدادی اصطلاحات

این پژوهش به منظور بررسی ساختار گرایش های موضوعی مقالات تألیفی حوزه سازماندهی اطلاعات در نشریات حوزه علوم کتابداری و اطلاع رسانی ایران در سال های 1384 تا 1388 و نشریات انگلیسی زبان حوزه علوم کتابداری و اطلاع رسانی پایگاه نمایه استنادی علوم اجتماعی در سال های 2005 تا 2009 و دستیابی به نقشه معنایی حوزه سازماندهی اطلاعات صورت گرفته است. ساختار گرایش های موضوعی حوزه سازماندهی اطلاعات در دو بخش بررسی شده است: تعیین میزان استفاده از هر اصطلاح موضوعی در مقالات حوزه سازماندهی اطلاعات و سپس تعیین میزان ارتباط بین این اصطلاحات. برای بخش نخست از تحلیل محتوا و وزن دهی استفاده شد. جهت وزن دهی، از فرمول مدل فضای برداری و تعیین ضریب برای وزن اصطلاحات در هر یک از ناحیه های عنوان، چکیده و کلیدواژه از طریق نظرسنجی از متخصصان استفاده شد. برای بخش دوم از تحلیل هم رخدادی اصطلاحات استفاده گردید، بدین معنا که تعداد دفعاتی که دو اصطلاح موضوعی با هم در یک مقاله ظاهر شده اند محاسبه شد. سپس ماتریس رخداد اصطلاح/مدرک این اصطلاحات ایجاد شد و به ماتریس همبستگی پیرسون تبدیل شد تا ارتباط های معنی دار بین اصطلاحات مشخص گردد. با ورود اطلاعات ماتریس همبستگی و همچنین وزن اصطلاحات به نرم افزار یوسینت، تصویری از ساختار اصطلاحات مقالات حوزه سازماندهی اطلاعات ایجاد شد. نتایج نشان می دهد مقوله های دارای گرایش بالا در مقالات فارسی به ترتیب عبارتند از: «فایل های مستند»، «نمایه سازی»، «ابرداده» و «رده بندی». در مقالات انگلیسی نیز مقوله «رده بندی» تنها مقوله دارای گرایش بالا است. یافته ها نشان می دهد میزان گرایش به اصطلاحات در مقالات فارسی و انگلیسی حوزه سازماندهی اطلاعات تفاوت بالایی با یکدیگر دارد. یافته های پژوهش در مورد میزان ارتباط بین اصطلاحات نشان دهنده توجه به مبحث «رده بندی» در مقالات انگلیسی با رویکرد خودکار و از منظر بازیابی اطلاعات و در مقالات فارسی با رویکردی نظری است. نیز به مفهوم ابرداده و مفاهیم اخص آن در مقالات فارسی با رویکرد وب محور و از منظر بازیابی اطلاعات توجه شده است. همچنین به اصطلاح «نمایه سازی» در مقالات فارسی با رویکرد خودکار و وب محور و در مقالات انگلیسی از نقطه نظر بازیابی اطلاعات، واژگان کنترل شده، قابلیت اجرا و مدل ها مورد توجه قرار گرفته است. همچنین با توجه به وزن و میزان ارتباط با دیگر اصطلاحات در مقالات فارسی، اصطلاح «نمایه سازی» و در مقالات انگلیسی نیز اصطلاح «رده بندی» در جایگاه مرکزی حوزه سازماندهی اطلاعات قرار دارد. نقشه معنایی ایجادشده برای حوزه سازماندهی اطلاعات در مقالات فارسی سه ناحیه: 1.ابرداده، وب و بازیابی اطلاعات. 2. اصطلاحنامه ها و 3. فهرستنویسی و نمایه سازی را نمایان می سازد. همچنین نقشه معنایی ایجادشده برای حوزه سازماندهی اطلاعات در مقالات انگلیسی شش ناحیه: 1. وب و بازیابی اطلاعات. 2. هستی شناسی ها 3. رده بندی 4. کتابسنجی 5. اصطلاحنامه ها و 6. نمایه سازی را نمایش می دهد.